Datum: 18-12-2024

Op 4 oktober heeft de OD NZKG kennisgenomen van het tweede advies “Gezond groen staal in de IJmond” van de Expertgroep Gezondheid IJmond. Het advies van de expertgroep gaat op verschillende onderwerpen in die ook de werkzaamheden van de OD NZKG aangaan, waaronder de gezondheidseffectrapportage, verbetering van de monitoring en transparantie van gegevens.

Wij zullen hieronder ingaan op de adviezen die de werkzaamheden van de OD NZKG aangaan. Ook zullen wij ingaan op welke stappen de OD NZKG nog zal treffen en/of al mee van start is gegaan naar aanleiding van het tweede advies van de Expertgroep.

Zowel de staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat en de minister van Klimaat en Groene groei Kamerbrief met kabinetsreactie op 2e advies Expertgroep Gezondheid IJmond | Kamerstuk | Rijksoverheid.nl als de provincie Noord-Holland hebben gereageerd op het tweede advies van de Expertgroep Gezondheid IJmond.

De OD NZKG ziet dat het kabinet zich blijft inzetten voor gezondheid als belangrijk onderdeel van de maatwerkafspraken en daarbij de toezegging om de regelgeving aan te scherpen. Door de aanscherping van regelgeving wordt de OD NZKG beter in staat gesteld om de gezondheid van omwonenden beter te beschermen. Als OD NZKG staan wij voor een gezonde, duurzame en veilige leefomgeving.

Algemene reactie

De OD NZKG steunt de adviezen van de expertgroep om de gezondheid in de IJmond te verbeteren en de problemen in de wet- en regelgeving opnieuw onder de aandacht te brengen. Ook dit tweede advies “gezond groen staal in de IJmond” van de Expertgroep draagt daar weer aan bij.

De OD NZKG zet zich in om bescherming van de gezondheid prioriteit te geven bij vergunningverlening en bij toezicht en handhaving. Dit doen wij  binnen de kaders van wet- en regelgeving door scherp te vergunnen, intensief toezicht en waar nodig verscherpt toezicht in te zetten. De OD NZKG heeft deze koers o.a. ingezet bij de vergunning van de Pelletfabriek en in de handhaving zoals bij de Kooksgasfabrieken. Deze koers is echter onvoldoende om de gezondheid van omwonenden te beschermen, vanwege de knelpunten in wet- en regelgeving zoals al meerdere keren door het bevoegd gezag onder de aandacht is gebracht bij het Rijk Reactie OD NZKG op OvV rapport; wijziging wet- en regelgeving nodig om gezondheid inwoners beter te beschermen – Toezicht op Tata Steel. Ook als namelijk wel wordt voldaan aan wet- en regelgeving is er nog sprake van gezondheidsschade. Hiervoor is door het Rijk de toezegging gedaan in reactie Kabinet: zo veel mogelijk gezondheidswinst in IJmond | Nieuwsbericht | Rijksoverheid.nl op het tweede advies om de regelgeving aan te scherpen. Hiervoor is onder andere de OvV actieagenda Actieagenda Industrie en Omwonenden | Rapport | Rijksoverheid.nl opgesteld om de knelpunten in regelgeving aan te pakken.

De OD NZKG zal hieronder ingaan op de adviezen van de expertgroep die de werkzaamheden van de OD NZKG aangaan.

1. Rol van de GER bij het nemen van de beslissing op de vergunningaanvraag

De Expertgroep ziet de Gezondheidseffectrapportage (GER) als een manier om gezondheid een volwaardige plaats te geven in de besluitvorming over de maatwerkafspraken en de beslissing op de aanvraag voor de vergunningen voor de Groen Staalplannen.

De rol van de OD NZKG binnen het VTH-stelsel betreft de uitvoering van de VTH-taken, dus vergunningverlening, toezicht en handhaving. Bij het uitgeven van vergunningen en de handhaving zijn wij gebonden aan beleid en wet- en regelgeving.

In de regelgeving zijn op dit moment geen concrete bevoegdheden opgenomen waarmee de GER een juridische status heeft binnen VTH[1]. Een GER is, in tegenstelling tot een milieueffectrapportage (MER), geen bestaand wettelijk instrument. Een GER is daarmee ook geen wettelijk onderdeel van vergunningverlening. De OD NZKG kan in de verdere formele procedures niet op een GER acteren.

2. Meten, monitoren en communiceren

De expertgroep adviseert om meer openheid te geven over de beschikbare meetgegevens en om vaker onafhankelijk de metingen te laten controleren door de Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied door meer mogelijkheden te geven om vaker onafhankelijk de metingen te controleren.

De OD NZKG houdt toezicht op de wettelijke monitoringsverplichting en controleert of de metingen worden uitgevoerd conform de daaraan gestelde eisen. (voor meer toelichting: Vergadering Technische sessie Meten en Monitoren Tata Steel 07-10-2024 Provincie Noord-Holland).

De OD NZKG onderzoekt of de meetgegevens  van de uitstoot die volgen vanuit de verplichting van wet- en regelgeving op een begrijpelijke manier voor omwonenden openbaar kunnen worden gemaakt om zo meer openheid te geven over de beschikbare meetgegevens. Hiervoor is recent een start gemaakt met de eigen meetgegevens van de OD NZKG, door de meetrapporten te publiceren op de website[2]. In 2025 zal de OD NZKG nader bepalen hoe nog meer openheid kan worden gecreëerd door de meetgegevens die volgen vanuit de verplichtingen van wet- en regelgeving openbaar en toegankelijk te maken. 

De OD NZKG laat in haar opdracht emissiemetingen uitvoeren onder accreditatie[3] en is bezig met een verkenning naar regionale meetdiensten. Dit stelt de OD in staat om zo nodig zelf emissiemetingen uit te voeren.

Door de OD NZKG is de afgelopen jaren flink geïnvesteerd in proactieve communicatie en transparantie. Daarvoor hebben wij de communicatiecapaciteit uitgebreid en een omgevingsmanager aangesteld. De OD NZKG heeft een kantoor in Wijk aan Zee, met twee keer per week een inloopspreekuur voor omwonenden. De OD NZKG verspreidt sinds de zomer van 2023 een nieuwsbrief voor omwonenden over Tata Steel. Wij organiseren bewonersbijeenkomsten en wij hebben structureel overleg met belangenorganisaties (en ad hoc met individuele omwonenden). Er is een nieuwe publieksvriendelijker website gebouwd met veel meer toegankelijke informatie en er is een vereenvoudigd klachtenmeldingssysteem geïmplementeerd. Ook is er een klankbordgroep ingesteld voor de emissiemetingen aan de Kooksgasfabriek 2 bestaande uit omwonenden en een expert.

3. Incidenten

De Expertgroep is bezorgd over de zeer vele “incidenten” (3000 per jaar) waarbij ongewenste emissies plaatsvinden. Deze incidenten worden slecht gemonitord, maar dragen wel bij aan de totale emissies en zorgen bovendien voor onrust bij omwonenden (vaak goed zichtbare rookwolken). Hier is veel meer duidelijkheid en openheid noodzakelijk.

De OD NZKG is zo transparant mogelijk over incidenten en klachten. Hiervoor is een dashboard beschikbaar waarop actueel de cijfers van geregistreerde overlastmeldingen en ongewone voorvallen bij de OD NZKG van Tata Steel beschikbaar zijn.[4]  De OD NZKG neemt alle meldingen serieus mee in het toezicht, iedereen krijgt van ons een ontvangstbevestiging via het team Informatie en Meldingen[5] en neemt alle meldingen in behandeling. Ook zijn in juni 2023 de Kooksgasfabrieken onder verscherpt toezicht geplaatst mede vanwege het grote aantal ongewone voorvallen.[6]

4. Bied zekerheid over de reductie van geluid

In het onderzoek uitgevoerd in opdracht van de OD staan goede aanbevelingen over verbeteringen in het geluidsbeheer. De geluidscontour rond TSN zit vol en er kan niets meer bij. Het risico is dat bij de groen staalproductie door het gebruik van schroot meer geluid vanuit de hoogovens kan ontstaan met een wisselend geluidspatroon. Daarnaast kan geluidsoverlast ontstaan door een toename van transport en bouwactiviteiten.

Wij onderschrijven dat geluid een belangrijke bron is voor de gezondheidseffecten in de IJmond. Het wettelijk kader waar de OD NZKG onder andere aan toetst is de geluidszone. Het is wettelijk niet toegestaan dat Tata Steel ten gevolge van het groen staal-project de bestaande geluidszone overschrijdt. Wij voeren het zonebeheer uit en zullen een overschrijding dan ook niet toestaan. Op basis van onze kennis en expertise van geluid nemen wij actief deel aan het genoemde onderzoek naar piek en tonaal geluid zoals vermeld in de kabinetsreactie. Ook zal hinder een belangrijk aspect worden van het uitvoeringsprogramma Tata Steel 2025-2027 van de OD NZKG.

5. Aandacht voor Zeer Zorgwekkende Stoffen

In samenhang met de minimalisatieverplichting is in de wet ook een kosteneffectiviteitsregel vastgelegd. Handhaving daarop gebeurt op het ogenblik beperkt door ontbreken van specialistische kennis en kunde. Wij raden dringend aan die handhaving wel op te zetten voor Tata Steel en voor andere grote industrieën in Nederland. Daarbij kunnen ook de criteria van het kosteneffectiviteitsbeginsel worden heroverwogen. Voor een goede beoordeling van de installaties in relatie tot kosteneffectiviteit, is een landelijk werkend team van ingenieurs en specialisten gewenst. Dit team is bijvoorbeeld onder te brengen bij de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT).

Handhaving op de minimalisatieplicht in relatie tot het toepassen van de kosteneffectiviteitsregel is nu onvoldoende mogelijk, omdat de kosteneffectiviteit referentiewaarden niet vastgelegd zijn in wet- en regelgeving. In de praktijk lopen wij op tegen de beperkingen in het kader van ZZS in de wet- en regelgeving, waaronder het garanderen van de uitvoering van het vermijdings-en reductieprogramma (VRP) zoals ook recent naar voren is gebracht in het rapport van de ILT waar de OD NZKG aan heeft meegewerkt. Betere bescherming mens en milieu tegen industriële vervuiling mogelijk | Nieuwsbericht | Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT). Bij Tata Steel hebben wij voor zover mogelijk de maatregelen uit het VRP vastgelegd in maatwerkvoorschriften. Dit is echter erg arbeidsintensief.

Voor ZZS stoffen geldt de minimalisatieplicht vanuit het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal). Het bedrijf moet iedere 5 jaar voldoen aan de informatieplicht (artikel 5.23) en beschikken over een geactualiseerd VRP (artikel 5.24). Tata Steel moet uiterlijk 1-1-2026 weer rapporteren over de ZZS uitstoot aan het bevoegd gezag.

De monitoringsverplichting voor ZZS-uitstoot vanuit schoorstenen is opgenomen in de vergunning en/of het Bal. Het bedrijf moet frequenter meten dan één keer per vijf jaar. Dat verschilt per bron/type emissie/stoffen etc. dat is voor een emissiepunt zoals het doekfilter bij de Sinterfabriek voor alle ZZS één keer per jaar. De monitoringsverplichting is o.a. afhankelijk van de uitstoot, de schadelijkheid van de stof etc. en er zijn meerdere controlevormen mogelijk om de uitstoot te bepalen.   

Vergeleken met de jaren ’80 en ’90, waarin hoge dioxine-emissies werden gemeten, lijken de emissies van dioxines door Tata Steel nu in orde. Groen staal maken kan echter leiden tot een verhoging van dioxine-uitstoot door gebruik van meer en vervuild schroot. Wij adviseren te handhaven op maximaal de dioxine-uitstoot van 2020.

Wij toetsen als uitvoeringsdienst aan wet- en regelgeving voor ZZS. Wij kunnen niet handhaven op een maximale jaarvracht 2020 voor dioxine. Dit moet dan vast worden gelegd in maatwerkafspraken.

Zoals aangegeven in de brief van de provincie Noord-Holland kan het netto effect voor een gezondere leefomgeving alleen in zijn totaliteit worden beoordeeld.

---

[1] Gezondere leefomgeving staat centraal in milieueffectrapport Tata Steel – Provincie Noord-Holland

[2] Uitkomst van de metingen diffuse emissies bij Kooksgasfabriek 2  – Toezicht op Tata Steel

[3] Hoe worden de metingen van Tata Steel beoordeeld? – Toezicht op Tata Steel

[4] Dashboard overlastmeldingen en ongewone voorvallen Tata Steel – Loket Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied (odnzkg.nl)

[5] Wat gebeurt er met uw overlastmelding? – in gesprek met team Informatie en Meldingen – Toezicht op Tata Steel

[6] Kooksgasfabrieken Tata Steel onder verscherpt toezicht  – Toezicht op Tata Steel